Illum jaħbat is-26 sena anniversarju mill-qtil politiku ta' Raymond Caruana fil-Gudja. Qiegħed nerġa' ntella' d-diskors li għamilt is-sena l-oħra fil-kommemorazzjoni li kienet saret mill-Partit Nazzjonalista f'għeluq il-25 sena mill-inċidenti ta' vjolenza politika li kienu seħħew fl-aħħar tal-1987, fuq il-kultura tal-liberta'.
Onorevoli Prim Ministru, Segretarju Ġenerali, President Emeritus, sinjuri,
Il-liberta’ u d-demokrazija. Valuri li għalihom popli sħaħ issieltu u bnedmin xerrdu demmhom. Forsi għall-ġenerazzjoni tiegħi, ġenerazzjoni li għexet u kibret fl-era tal-internet, tal-pluraliżmu u tas-suq ħieles, ġenerazzjoni li sabet opportunitajiet edukattivi kbar miftuħa quddiemha, huwa diffiċli napprezzaw il-prezz li din il-liberta’ swietna. Għal xi wħud minna, forsi kienu biss l-avvenimenti riċenti li seħħew fid-dinja Għarbija li għenuna napprezzaw kemm aħna xortina tajba li ngħixu f’pajjiż demokratiku, fejn il-libertajiet fundamentali tal-bniedem huma mħarsa. Pero t-triq għal-liberta’ fl-ebda pajjiż fid-dinja ma kienet waħda faċli. U Malta ma kinetx eċċezzjoni. Anke’ f’pajjiżna din il-liberta’ swiet il-ħajja ta’ wieħed minn ħutna.
U għalhekk, quddiem dan il-prezz għoli li tħallas biex illum aħna nistgħu ngawdu minn din il-liberta’, ir-responsabbilta' tagħna biex inkomplu nħarsu u nsaħħu dawn il-valuri tikber. Qed ngħixu f’soċjeta’ li iżjed ma timxi ‘l quddiem, iżjed tkompli tfittex libertajiet ġodda. U għalhekk, jekk ma nagħrfux inżewġu l-liberta' u d-demokrazija, dawn iż-żewġ valuri jafu maż-żmien jinfirdu. Għax id-demokrazija, jekk ma tagħrafx biżżejjed il-liberta’ tal-individwu, tista’ tibda timponi dak li jrid min qiegħed fil-poter, kif kien qed jiġri propju 25 sena ilu, tista’ issir saħansitra dittatorjali. Mill-banda l-oħra, il-liberta’, jekk ma tirrispettax biżżejjed il-ġid komuni u l-liberta' ta' ħaddieħor, tista’ ssir anarkika u anti-demokratika.
Ħafna drabi nassoċjaw mad-demokrazija d-dritt tal-vot lil kulħadd, l-ugwaljanza quddiem il-liġi, it-tmexxija mill-maġġoranza, il-pluraliżmu, il-liberta’ tal-espressjoni u d-drittijiet ċivili. Pero' nemmen li d-demokrazija ma tikkonsistix biss f'dawn. Biex id-demokrazija tkompli tiżviluppa u timxi ‘l quddiem, biex id-demokrazija tkun verament sana u tiggarantixxi l-liberta’ ta’ kulħadd, trid tkun demokrazija li ssostni d-drittijiet u l-parteċipazzjoni ta' kulħadd, u dan ifisser anke' d-dmirijiet ta’ kull individwu biex iseddaq il-liberta' ta' ħaddieħor. Kemm id-drittijiet u anke d-dmirijiet. Għax jekk il-bniedem, biex ikun iżjed liberu, ifittex id-drittijiet individwali tiegħu biss, u jinsa d-dmirijiet li hu għandu lejn l-istat u lejn il-komunita’ li jgħix fiha u lejn id-drittijiet tal-membri l-oħrajn ta' dik il-komunita', jibda jintilef l-irbit tant essenzjali bejn il-liberta’ tal-individwu u d-demokrazija. Għalhekk nemmen li fl-iżvilupp demokratiku tagħna, jeħtieġ nagħrfu nfittxu li niggarantixxu l-liberta’ individwali lil kull bniedem sakemm din ma tafettwax il-liberta' ta' ħaddieħor, liberta’ li tħallilu l-bibien miftuħin quddiemu, u li ma xxeklux milli jilħaq il-potenzjal kollu tiegħu. Anzi, din il-liberta’ stess tkun il-fjamma li l-individwu tħeġġu jimxi ‘l quddiem u jfittex opportunitajiet ġodda. Opportunitajiet li jkunu hemm, b’mod ugwali, għal kulħadd, biex kulħadd ikollu d-dritt li jikber u jiżviluppa. Hija biss demokrazija ibbażata fuq il-meritokrazija li twassal għal vera ugwaljanza ta' opportunitajiet u ġustizzja soċjali. Irridu mmorru lil hemm mit-twemmin li l-istat irid jaħsbilna għal kollox. L-istat irid jiftħilna beraħ l-opportunitajiet għal kulħadd, imma huma l-individwi liberi li jridu jaspiraw għalihom. L-individwu għandu jkollu l-liberta’ li jeċċella, il-liberta’ li jaspira, il-liberta’ li jista’ joħlom u jħares ‘il quddiem mingħajr xkiel, imma mhux isir liberu minn dmirijietu lejn id-drittijiet ta' ħaddieħor u mir-responsabbiltajiet tiegħu lejn il-komunita' sħiħa.
Huwa f’demokrazija li tippremja lil min jaħdem u lil min jerfa' dmirijietu, f’qafas ta’ meritokrazija, li l-Malti liberu jista’ jilħaq l-aspirazzjonijiet u l-ħolm li Maltin oħra twaqqfu fil-fjur ta' żgħożithom milli jilħqu, minn min kien ħaseb li seta' joħnoq iż-żerriegħa tal-liberta' li hemm tgħajjat f'kull wieħed minna. Demm Raymond saqqa din iż-żerriegħa. Huwa d-dmir tagħna, illum u fil-ġejjieni, illi nkomplu nsaħħuha u nikkoltivawha.
Onorevoli Prim Ministru, Segretarju Ġenerali, President Emeritus, sinjuri,
Il-liberta’ u d-demokrazija. Valuri li għalihom popli sħaħ issieltu u bnedmin xerrdu demmhom. Forsi għall-ġenerazzjoni tiegħi, ġenerazzjoni li għexet u kibret fl-era tal-internet, tal-pluraliżmu u tas-suq ħieles, ġenerazzjoni li sabet opportunitajiet edukattivi kbar miftuħa quddiemha, huwa diffiċli napprezzaw il-prezz li din il-liberta’ swietna. Għal xi wħud minna, forsi kienu biss l-avvenimenti riċenti li seħħew fid-dinja Għarbija li għenuna napprezzaw kemm aħna xortina tajba li ngħixu f’pajjiż demokratiku, fejn il-libertajiet fundamentali tal-bniedem huma mħarsa. Pero t-triq għal-liberta’ fl-ebda pajjiż fid-dinja ma kienet waħda faċli. U Malta ma kinetx eċċezzjoni. Anke’ f’pajjiżna din il-liberta’ swiet il-ħajja ta’ wieħed minn ħutna.
U għalhekk, quddiem dan il-prezz għoli li tħallas biex illum aħna nistgħu ngawdu minn din il-liberta’, ir-responsabbilta' tagħna biex inkomplu nħarsu u nsaħħu dawn il-valuri tikber. Qed ngħixu f’soċjeta’ li iżjed ma timxi ‘l quddiem, iżjed tkompli tfittex libertajiet ġodda. U għalhekk, jekk ma nagħrfux inżewġu l-liberta' u d-demokrazija, dawn iż-żewġ valuri jafu maż-żmien jinfirdu. Għax id-demokrazija, jekk ma tagħrafx biżżejjed il-liberta’ tal-individwu, tista’ tibda timponi dak li jrid min qiegħed fil-poter, kif kien qed jiġri propju 25 sena ilu, tista’ issir saħansitra dittatorjali. Mill-banda l-oħra, il-liberta’, jekk ma tirrispettax biżżejjed il-ġid komuni u l-liberta' ta' ħaddieħor, tista’ ssir anarkika u anti-demokratika.
Ħafna drabi nassoċjaw mad-demokrazija d-dritt tal-vot lil kulħadd, l-ugwaljanza quddiem il-liġi, it-tmexxija mill-maġġoranza, il-pluraliżmu, il-liberta’ tal-espressjoni u d-drittijiet ċivili. Pero' nemmen li d-demokrazija ma tikkonsistix biss f'dawn. Biex id-demokrazija tkompli tiżviluppa u timxi ‘l quddiem, biex id-demokrazija tkun verament sana u tiggarantixxi l-liberta’ ta’ kulħadd, trid tkun demokrazija li ssostni d-drittijiet u l-parteċipazzjoni ta' kulħadd, u dan ifisser anke' d-dmirijiet ta’ kull individwu biex iseddaq il-liberta' ta' ħaddieħor. Kemm id-drittijiet u anke d-dmirijiet. Għax jekk il-bniedem, biex ikun iżjed liberu, ifittex id-drittijiet individwali tiegħu biss, u jinsa d-dmirijiet li hu għandu lejn l-istat u lejn il-komunita’ li jgħix fiha u lejn id-drittijiet tal-membri l-oħrajn ta' dik il-komunita', jibda jintilef l-irbit tant essenzjali bejn il-liberta’ tal-individwu u d-demokrazija. Għalhekk nemmen li fl-iżvilupp demokratiku tagħna, jeħtieġ nagħrfu nfittxu li niggarantixxu l-liberta’ individwali lil kull bniedem sakemm din ma tafettwax il-liberta' ta' ħaddieħor, liberta’ li tħallilu l-bibien miftuħin quddiemu, u li ma xxeklux milli jilħaq il-potenzjal kollu tiegħu. Anzi, din il-liberta’ stess tkun il-fjamma li l-individwu tħeġġu jimxi ‘l quddiem u jfittex opportunitajiet ġodda. Opportunitajiet li jkunu hemm, b’mod ugwali, għal kulħadd, biex kulħadd ikollu d-dritt li jikber u jiżviluppa. Hija biss demokrazija ibbażata fuq il-meritokrazija li twassal għal vera ugwaljanza ta' opportunitajiet u ġustizzja soċjali. Irridu mmorru lil hemm mit-twemmin li l-istat irid jaħsbilna għal kollox. L-istat irid jiftħilna beraħ l-opportunitajiet għal kulħadd, imma huma l-individwi liberi li jridu jaspiraw għalihom. L-individwu għandu jkollu l-liberta’ li jeċċella, il-liberta’ li jaspira, il-liberta’ li jista’ joħlom u jħares ‘il quddiem mingħajr xkiel, imma mhux isir liberu minn dmirijietu lejn id-drittijiet ta' ħaddieħor u mir-responsabbiltajiet tiegħu lejn il-komunita' sħiħa.
Huwa f’demokrazija li tippremja lil min jaħdem u lil min jerfa' dmirijietu, f’qafas ta’ meritokrazija, li l-Malti liberu jista’ jilħaq l-aspirazzjonijiet u l-ħolm li Maltin oħra twaqqfu fil-fjur ta' żgħożithom milli jilħqu, minn min kien ħaseb li seta' joħnoq iż-żerriegħa tal-liberta' li hemm tgħajjat f'kull wieħed minna. Demm Raymond saqqa din iż-żerriegħa. Huwa d-dmir tagħna, illum u fil-ġejjieni, illi nkomplu nsaħħuha u nikkoltivawha.
Comments
Post a Comment