Il-kont tad-dawl u l-ilma...qed tinsteraq?

Ftit tal-ġimgħat ilu, il-gazzetta The Malta Independent investigat kif is-sistema l-ġdida ta’ kif qed taħdem il-kontijiet l-ARMS kienet qed twassal biex il-konsumaturi jirċievu kontijiet ogħla milli suppost (ara hawn). Diversi ekonomisti u akkademiċi wkoll tkellmu fuq dan u spjegaw kif dan qed jiġri, fosthom Marie Briguglio.

Kif qed jiġri dan? Ħa nipprova nispjega ftit kif taħdem is-sistema. Ir-rati li bihom tħallas għal kull unit mhumiex l-istess. Biex jiġi inkuraġġit li kemm jista’ jkun wieħed ma jikkunsmax aktar milli suppost, hemm skali (brackets) ta' prezzijiet li jogħlew skont il-konsum. Kif tindika t-tabella hawn taħt, jekk ma taqbiżx ċertu ammont ta' units f'sena, tħallas prezzijiet b'tariffi aktar baxxi, u aktar ma wieħed jikkonsma, aktar jiswew il-units.  S'hemmhekk sempliċi.

Sa ftit tas-snin ilu, għalkemm numru ta’ familji kienu jirċievu kont ta’ stima kull xahrejn jew kull tlieta, il-kont attwali kien jinħadem fuq perjodu ta’ sitt xhur. Dan kien ifisser li jekk kien hemm xahrejn li fihom int ikkunsmajt iktar dawl għax per eżempju xegħelt l-arja kundizzjonata, kienu jpattu għalihom l-erba’ xhur li fihom ma ikkunsmajtx ħafna għax ma xegħeltux.

Li qed jiġri issa huwa li minflok ma jittieħed l-ammont ta’ units li ħlejt f’6 xhur, jew f’sena, qed jittieħed l-ammont ta’ units li ħlejt f’xahrejn biss.  Il-brackets tar-rati li tajt hawn fuq ukoll qed jinqasmu għal kull xahrejn.  Mad-daqqa t'għajn, dan jidher biss bħala bdil fil-frekwenza ta' kemm tirċievi kontijiet. Iżda kif esperjenzaw diversi familji, dan qed iwassal għal kontijiet ogħla.  Il-fatt li l-brackets ġew maqsuma simplistikament għal xahrejn, inaqqaslek iċ-ċans li jkollok perjodi fejn xhur ta' konsum baxx ipattu għal dawk fejn użajt aktar. F'termini faċli, l-kont l-għoli jiġi kkalkulat mal-ewwel u tirċievih biex tħallsu minnufih, mingħajr ma' jkollok ċans tibbilanċja b'kontjiiet minn perjodi ta' konsum aktar baxx.

Ejja nġibu eżempju prattiku. Bis-sistema kif kienet tinħadem qabel, jekk familja f’sena taħli 6,000 unit, din kienet tħallas hekk:  

Kont totali tal-konsum ta’ €728.60, mingħajr ma jimporta meta u kif qassamt l-użu ta’ dawn il-units.

Bis-sistema l-ġdida ta' kontijiet attwali kull xahrejn, li daħħal dan il-Gvern mill-2014, l-2,000 unit jinqasmu fuq kull xahrejn, li jfisser li għandek 333.33 units kull xahrejn bir-rata l-baxxa. Bl-istess mod għandek 666.67 units bit-tieni l-inqas rata baxxa. 

Issa jekk l-istess familja, is-6,000 unit ma użathomx bl-istess mod matul is-sena, iżda per eżempju użat 2,000 fix-xahrejn tas-sajf bl-arja kundizzjonata tagħti, użat 1,500 fl-iksaħ xahrejn tax-xitwa għax kien hemm ġranet fejn kellha bżonn issaħħan, u l-2,500 unit l-ieħor fil-kumplament tas-sena, il-kont ħa jiġieha differenti. Dan għaliex tax-xahrejn tas-sajf ħa teħel 333.33 units bit-10ċ47, 666.67 units bit-12ċ98, 666.67 units oħra bis-16ċ07, u t-333.33 units l-oħra saħansitra bit-34ċ02. Fix-xahrejn tax-xitwa, ser jiġrilha l-istess, waqt li l-units tat-8 xhur l-oħra ħa nassumu li l-konsum kien imqassam l-istess. B’din is-sistema, din il-familja l-kont ser jiġieha €834.77! Jiġifieri għalkemm ħliet l-istess ammont ta’ units, il-kont ġieha €106.17 aktar, 14.6% aktar milli normalment kien jiġieha.

U hawnhekk qed nitkellmu biss fuq ir-rata tal-konsum. Għax l-istess ħaġa qed tiġri fl-eko-riduzzjoni. Kull residenza intitolata għal eko-riduzzjoni jekk il-konsum f’sena ma jaqbiżx 1,750 unit għal kull persuna li tgħix fid-dar (2,000 unit jekk persuna tgħix waħedha). Iżda minflok l-eko-riduzzjoni qed tinqasam fuq il-konsum ta’ sena, qed tinqasam fuq il-konsum ta’ kull xahrejn. Dan ifisser li qed jiżdiedu l-perjodi fejn il-familja ma tikkwalifikax għall-eko-riduzzjoni, li jfisser li l-kont qed jerġa’ jiġi ogħla milli suppost. U l-eko-riduzzjoni mhix ftit, hija roħs ta' 25% fuq kull 1,000 unit għal kull persuna, u roħs ta' 15% fuq it-tieni 750 unit. Bażikament, ekwivalenti għal famuż roħs li kien wiegħed dan il-Gvern qabel l-elezzjoni.

U hawnhekk malajr wieħed jibda jifhem kif dan il-famuż roħs ta’ 25% kien daħk fil-wiċċ. Wieħed malajr jibda jifhem fejn qed imorru l-€40 miljun żejda li ħallasna lis-Socar tal-Azerbaijan, il-€11-il miljun telf li għamilna mill-ftehim tal-fuels mal-istess Azerbaijan, u minn fejn ġejjin il-miljuni li daħlu fis-17 Black, proprju mill-Azerbaijan u mill-aġenti tat-tanker tal-gass, lesti biex jitqassmu lil Konrad Mizzi u Keith Schembri.

Ir-reazzjoni min-naħa tal-Gvern fuq din il-biċċa hija skarsa u xotta wisq. Żewġ ċittadini fetħu kawża fil-Qorti fejn qed jargumentaw li din is-sistema tmur kontra l-liġijiet u d-direttivi Ewropej. Il-Partit Nazzjonalista wkoll tkellem fuq din is-sistema u qed jiġbor kemm jista’ informazzjoni mingħandkom il-konsumaturi biex ikompli jibni l-każ tiegħu. L-Eurostat ukoll ilbieraħ ikkonfermat li l-poplu Malti qed iħallas 7.1% aktar fuq medja nazzjonali għall-enerġija, mingħajr ma suppost kien hemm l-ebda żieda fit-tariffi. Ħa nkomplu nsegwu fid-dettal dan is-serq fil-wiċċ ta spejjeż tal-konsumaturi Maltin u nieħdu l-passi neċessarji biex infhiemu liċ-ċittadini u niddefendu l-interessi tagħhom, sakemm isir l-aġġustament meħtieġ fis-sistema u sakemm kulmin insteraq jieħu flusu lura.

Dan l-artiklu deher fil-Mument tal-Ħadd 27 ta' Mejju 2018